پنجابی قوم، پنجاب تے پنجابی زبان دی تاریخ

موجودہ دور میں موجود دنیا کی سب سے قدیم مذہبی کتاب رِگ وید کو مانا جاتا ہے۔ یہ قدیم کتاب پنجاب میں لکھی گئی، رِگ وید میں خدا اور خدا کے ایک ہونے کا تصور موجود ہے۔ رِگ وید میں خدا کے بہت سارے اوصاف بیان کیے گیۓ ہیں، جیسا کہ "برہما" برہما کا عربی میں مطلب ہے "خالق"، رِگ وید میں ایک اور جگہ خدا کیلیۓ "وشنو" لفظ استعمال کیا گیا ہے، "وشنو" کا عربی میں مطلب ہے "رب"۔

قدیم کتاب رِگ وید میں پنجابیوں کو ❞پنچ جݨا❝، ❞پنچ کرشتی❝، ❞پنچ آل❝ لکھا گیا ہے، رگ وید کے مطابق موجودہ پنجاب سات دریاؤں کی نسبت سے ❞سپت سندھو❝ یعنی سات پانیوں کا دیس اور ❞پنج ند❝ یعنی پانچ دریاؤں کا دیس بھی کہلواتا تھا، قدیم کتاب یجُر وید میں ایک بزرگ ہستی "منو" کا ذکر ملتا ہے، جنہوں نے طوفان نوحؑ (ع۔ س) کے بعد مشرقی پنجاب کے علاقے منالی میں سے آریہ نسل کی تہذیب کا آغاز کیا، منو کے تین بیٹے کرما ، شرما، اور چاپتی تھے۔ منو نے ہی منوسمرتی کا قانون بنایا جو کہ سناتھن دھرم کا اوّلین سماجی و مذہبی قانون ہے۔

سکندر کے سرکاری تاریخ دانوں نے پنجاب کو یونانی زبان میں ❞پینٹو پوٹامیہ❝ لکھا ہے اور بقول سکندر کے تاریخ دانوں کے پنجاب میں اُس وقت سینتیس چھوٹے بڑے شہر اور قصبے موجود تھے۔

رِگ ویدا اور یجر ویدا کے مطابق گنگا اور جمنا کے مغربی کناروں پر تہذیب کا آغاز کرنے والے ❞کورو❝ اور ❞پنچالا❝ تہذیب بھی پنجاب کے لوگوں نے آباد کی۔

پنجابی قوم، ہڑپّہ انڈس تے گندھارا تہذیب دی امین تے وارث قوم اے. ساڈّی تہذِیب توں پہلاں دُنِیا وِچ کِتھّے وی تہذِیب دا نِشاں نہیں سی۔ پنجاب نسلِ اِنسانی نُوں، تہذِیب سِکھان آلی سب توں پہلی دھرتی اے۔ تے ایہدی تہذِیب، عِلم، ثقافت تے فَن، آپنے وقت دے دُنِیا دے سب توں ودھِیا سَن۔

دُنِیا دِیاں پہلی تِن تہذِیباں، دریائے نِیل دی مصر دی تہذِیب، دجلہ تے فرات دی بابل و نینوا دی تہذِیب تے دریائے سِندھو دی ہڑپہ دی تہذِیب، اگّے پِچھّے ای جمِّیاں سَن۔ اگّے پِچھّے ہون دی گَل کَرنے آں تے اسی دو تِن صدِیاں دی گَل کر رہے آں۔ اسی دو تِن سو ورھے پہلاں تہذِیت یافتہ ہو گئے ساں۔ ایہہ کوئی نِکّی گَل نہیں۔  دنیا دی سب تو پہلی یونیورسٹی وی پنجاب دے شہر ٹیکسلا وچ قائم ہوئی، جس وچ دنیا دے نام ور لوک زیر تعلیم رہے۔ ایہہ پنجاب دی سوہنی دھرتی دا کمال تے عظیم پنجابی قوم دی عظمت اے، جیہڑی اسی بھُلّے بیٹھے آں۔

اسلام تے پنجابی قوم:

رب دے فضل نال، پنجابی قوم نے حضورۖ دے ٹائم تو ای اسلام قبول کرنا شروع کر دتا ہائی۔ پنجابی قوم دے لوکاں نیں اپنی مرضی نال اسلام قبول کیتا۔ اسی واسطے پنجابی قوم وچ مسلمان، ہندؤ، سکھ، عیسائی تے باقی مذہب دے منن آلے لوک موجود نیں۔ کجھ ہور قوماں وانگ نہی، کہ جدو اس قوم یا قبیلے دے سردار نے اسلام قبول کر لیا تے قوم دے باقی سارے لوکاں دا اسلام اپنے آپ ای ہو گیا۔

پنجابی قوم او عظیم تے دلیر قوم اے، جس پہلے ایران دے بادشاہ دارا نو شکست دتی، تے فر اپنے آپ نوں دیوتا دا پتر آکھن آلے تے موجودہ دور دے ایران، عراق تے افغانستان تے قبضہ کر کے پنجاب آنڑ آلے سکندر یونانی نوں شکست دِتی. انگریز وی پورے برصغیر وِچوں سب توں آخر 1849ء وِچ ای پنجاب اُپر قبضہ کر سکیا. پنجاب اُپر اے قبضہ وی پنجابی قوم نال 12 خونریز جنگاں، تے ضمیر تے دین فروش غداراں دی غداری توں بعد ای ممکن ہو سکیا.  پنجابی قوم دے جانثاروں نیں اٹھارہ سو ستاون دی جنگ آزادی اچ انگریزاں تے اس دے پالتو دھرتی دے غداروں نال اپنے دیس دی آزادی واسطے جنگ کیتی تے بہت سارے اپنی جان قربان کر گۓ تے بہت سے قید ہوۓ۔ مزاحمت تے قربانیاں دا اے سلسلہ انگریزاں دے جانڑ تک جاری ریا۔ تے فر انیس سو سنتالیس اچ پنجابی قوم نیں پاکستان واسطے پنجاب دی تاریخی زمین دا چھتالیس فیصد رقبہ قربان کیتا جو انڈیا وچ رہ گیا، پنجابی قوم دے بیس لکھ لوکاں نیں اپنی جان دے کے تے دو کروڑ نے اپنے بناۓ گھر بار، کاروبار چھوڑ کے ہجرت کرکے پاکستان دی بنیاد رکھی۔

پنجابی زبان:

ماہر لسانیات تے تاریخ داناں دے مطابق، پنجابی زبان 5000 سال قدیم زبان اے۔ لیکن افسوس کہ، اس عظیم تے متھڑی زبان بارے کج غلط فہمیاں پائیاں جاندیاں نیں یا جان بجھ کے پھیلائیاں گئیاں نیں۔ جناں وچوں اک غلط فہمی اے ہے کہ کج لوک سمجھدے نیں کہ شائد پنجابی سِکھاں دی زبان اے، لیکن حقیقت کجھ حور اے۔

سکھ مذہب 15ویں صدی وچ سامنے آیا. جد کہ پنجاب اس توں بہت پہلاں ہی صوفیاء اکرام (ر۔ع) دی مسلسل تبلیغ دے نتیجے وچ مسلم اکثریتی خطہ بن چکیا ہائ. تے صوفیاء (ر۔ع) نے اپنی تبلیغ لئی ہمیشہ پنجابی زبان نوں ہی ورتیا۔ پنجابی زبان وچ اسلامی شاعری تے ادب 11ویں (11th) صدی توں موجود اے۔

پنجاب وچ سکھ ہمیشہ تیجی (3rd) اقلیت ای رہے. 1941ء دی مردم شماری مطابق وی متحدہ پنجاب وچ مسلمان پنجابی 53%، ہندو پنجابی 29% تے سکھ پنجابی 15% سن.

پنجابی پوری اسلامی دنیا وچ مسلماناں دی تیجی (3rd)، برصغیر دے مسلماناں دی دوجی (2nd) تے دنیا دی نویں (9th) وڈی زبان اے.

اس واسطے اپنڑے وڈے بزرگاں وانگ بڑے مان تے فخر نال اپنی ماں بولی پنجابی پڑھو، لکھو تے بولو۔ اپنی ماں بولی وچ بولنا نبیاں/انبیا (ع) دی سنت وی اے۔ شکریہ

پنجابی زبان دے لہجے:

لہجے زباناں دا حُسن ہوندے نیں کوہجھ نہیں، ماہر لسانیات دی پیش کردہ تعریف دے مطابق "جے دو انسانا‍ں نوں آپس وچ گل بات کریندایاں کسے رابطہ زبان یا مترجم دی لوڑ نہ پَوے تے اوہناں دی زبان اِک ہی تصور کیتی جاوے گی."

اس لحاظ نال وی، عظیم پنجابی صوفی شاعراں بابا فرید، شاہ حسین، سُلطان باہُو‎، بلھے شاہ، وارث شاہ، خواجہ غلام فرید تے میاں محمد بخش کوں سارا پنجاب پڑھدا وی ھے گاندا وی ھے۔ ایہو پنجابی زبان دی سانجھ ھے۔ 

عالمی اُصول اے کہ زبان جِنے وڈے علاقے وچ بولی جاندی ہووے اس دے لہجے وی اونے چوکھے ہون گے۔ دنیا دِیاں وڈیاں زباناں انگریزی، عربی، چینی تے ہندی دے وی بہت زیادہ لہجے نیں۔ صرف چینی زبان دے گھٹ ودھ چوراسی (84) لہجے نیں۔ انج ای پنجابی زبان دنیا دِیاں ست ہزار (7000) زباناں وچ ناویں (9th) نمبر تے وے تے اس دے وی کئی لہجے نیں۔

کجھ چونْویاں لہجیاں دے ناں کجھ انج نیں:

ماجھی، ملتانْی، ریاستی/بہاولپوری، ہندکو، پوٹھوہاری، جٹکی/جھنگوچی، تھلوچی، شاہ پوری، ڈیرہ والی، پشوری، چھاچھی، دوآبی، مالوی، ڈوگری، پہاڑی، گوجری، روہی، دھنی،"

پنجابی زبان دے سارے لہجے آپس وچ بھرویں سانجھ رکھدے نیں۔ اِکا دُکا لفظاں دا فرق تے ہے پر گرائمر سانجھی اے۔ ہر لہجے دی خوبصورتی تے اہمیت اپنا پورا وجود رکھدی اے۔

ایناں لہجیاں دے دستاویزی ثبوت وی موجود نیں، جناں وچوں اک بہاولپور دا گزٹیر (رپورٹ) اے۔

سن 1904 دے بہاولپور دے گزٹیر (رپورٹ) مطابق "بہاولپور" دے  وَسنیکاں (باشندیاں) دی مادری زبان پنجابی اے، تے اوہ 

پنجابی دے درج ذیل لہجے بولدے نیں؛

. مُلتانی یا مغربی پنجابی ـ 

. پنجابی (جٹکی یا اُبھیچڑ) ۔

ملتان تے ڈیرہ غازی خان وچ وی ايھو جيے لہجے بولے جاندے نیں۔

ساکوں سارے پنجابیاں کوں اپنے آباءواجداد تے اپنی پنجابی شناخت اُپر فخر تے مان ہونا چاہیدا اے. ساکوں رب دا شکر ادا کرنا چاہیدا اے، جس ساکوں پنجاب دی خوبصورت دھرتی تے عظیم پنجابی قوم وچ پیدا کیتا۔ تے رب دی ناشکری نہی کرنی چاہیدی۔

اس واسطے اپنی عظیم پنجابی قوم تے فخر اور قدیم پنجابی تہذیب تے مان کر  کے، بڑے اعتماد نال اپنی ماں بولی پنجابی پڑھو، لکھو تے بولو۔ شکریہ

برائے مہربانی، اپنے ملک واسطے امن، بھائی چارے تے اتفاق نال رہو

جیوے پنجابی قوم،

جیوے پنجاب،

وسے پاکستان 🇵🇰