ملتان، بہاولپور تے ڈی جی خان دی اصل زبان "پنجابی" ہے یا کوئی ہور؟

ساتھیوں! انگریز فرنگی دی ہک بدنامِ زمانہ پالیسی ہائی "تقسیم کرو تے حکومت کرو". اسے پالیسی تے عمل کر کے غاصب تے ظالم انگریز نے پنجاب اتے ۹۸ سال جد کے باقی برصغیر تے ۲۰۰ سال تو وی ودھ حکومت کیتی. اس آرٹیکل دا مقصد توساڈے نال اس حقیقت نوں سانجھا کرنا ہے، کہ کس طرح کج سیاستدان تے مفاد پرست ٹولہ اج وی اپݨے ذاتی فائدے واسطے کدی مسلک تے کدی ہک ای زبان دے مختلف لہجیاں نوں بنیاد بݨا کے، سانوں تقسیم در تقسیم کر رہے نیں، جوکہ بڑی ای تشویش ناک گل ہے. اس دی تازہ مثال "سرائیکی لفظ" ہے. اس لفظ نو 1962 اچ پنجاب وچ امپوٹ کیتا گیا، تاکہ پنجاب تے پنجابی قوم نوں مذید تقسیم کیتا جا سکے. جو کہ بالواسطہ پاکستان نو کمزور کرݨ دی مکروہ چال اے.

اسے حوالے نال، "پروفیسر حسین سحر" نے اپنڑی کتاب " شام و سحر " وچ ایہہ واقع بڑا تفصیل نال لکھیا، کہ کنج اس "سرائیکی لفظ" نو پنجاب وچ امپوٹ کیتا گیا ۔ اپنڑی کتاب کتاب دے صفحہ ۷۱ تے اہ لکھدن کہ "سمرا پبلک سکول حسن پروانہ" تے میر حسّان الحیدری نے ۱۶ اپریل ۱۹۶۲ وچ ہک اجلاس دا آہر کیتا، جس وچ ڈیرہ غازیخان، ملتان تے بہاولپور ڈویژناں دے سارے چونڑوے ادیباں تے شاعراں نوں سڈیا گیا ہائی۔ میں تے اقبال ارشد وی اس اچ ہاسے۔ میر صاحب نے اس اجلاس اچ ایہہ تجویز دتی کہ جوں بولی ملتان، ڈیرہ غازیخان تے بہاولپور دے علاقیاں وچ بولی جاندی اے کدائیں ریاستی یا بہاولپوری تے کدائیں ملتانی اکھیا جاندا اے، پر ایہہ ساریاں بولیاں یا لہجے انجے تھوڑے جئے فرق نال ہکو زبان ہن۔ کیوں نا انہاں سارے لہجیاں نوں کوئی ہکو ناں دے دتا جاوے۔ اس گل تے ساریاں نے آکھیا جہڑا بولے اوہو کنڈا کھولے۔ انہاں دا مطلب ایہہ ہائی جوں تساں ایہہ آہر کیتی اے تے ناں وی تساں ای رکھوں۔ جواب اچ انہاں اس دا ہک ناں رکھیا "سرائیکی"۔

 اے "سرائیکی" ناں سݨّ کے سارے بندے ہک دوئے دے کناں وچ آکھنڑ لگ پئے جوں ایہہ سرائیکی کے شئے اے۔ انہاں ساریاں جداں میر صاحب کولوں پچھیا تاں انہاں گل کھول کے دسی کہ ساڈے سندھ اچ ای انج دے لہجیاں دا ہک ناں ہے۔ شمالی سندھ اچ اس نوں سرائیکی آہدن۔ سرائیکی دا مطلب اے "سرا" یعنی شمال دی بولی۔ بس مڑ کے ہائی ساریاں نے تاڑیاں مار مار کے اس ناں دا استقبال کیتا ۔اس دینہہ توں بعد اِناں لہجیاں دا ناں "سرائیکی" پک گیا. یعنی اساں انہاں لہجیاں دے نویں ناں دے اکھیں ویکھے گواہ ہیں۔

ایہہ ہے اس لفظ "سرائیکی" دا سارا قصہ تے ساری کہانڑی۔ پنجاب وچ اِسے نویں گھڑے لفظ دی بنیاد تے کج بندے اج کل ہال ہال پائی ودن جوں اس ناں دا صوبہ نہ بنڑیا تے پاکستان واسطے چنگا نہ ہوسی۔ حالانکہ ہزاراں سال پہلے تو پنجاب اچ ملتان شہر موجود اے تے اے شہر اپنی  ہک سنجانڑ رکھیندا اے۔ اس دا اپنا کلچر اے، جس وچ پگ، لاچا تے کھوسہ نمایاں اے۔ پر اج کل ہک نیلے رنگ آلی سندھی اجرک نوں ملتان، بہاولپور تے ڈی جی خان دی سنجانڑ تے کلچر بنان دی مکروہ کوشش کیتی جا رہی اے۔ تے ساڈے سدے سادے لوکاں نو انج دسیا جا ریا ہے کہ شائد ایہہ نیلی سندھی اجرک ہڑپہ دی تہذیب توں وی پہلے دی پنجاب دے ایناں علاقیاں دی تہذیب دی علامت ہے۔

 پر جیوے کہ آکھیا جاندا اے کہ جھوٹ دی عمر تھوڑی ہوندی اے تے جھوٹ دے پیر وی نہی ہوندے۔ ہک سازش دے تحت، اس نیلی سندھی اجرک نوں کج سال پہلے پنجاب اچ لانچ کیتا گیا، تاکہ ملتان، بہاولپور تے ڈی جی خان دے صدیوں پرانے پنجابی کلچر تے حملہ کر کے ایتھے دے لوکاں تو ایناں دے آباؤاجداد دی ثقافت تے کلچر کھو لیا جاوۓ۔ اساں لفظ "سرائیکی" دی اصلیت تے اس دے پچھے چھپی سازش تواڈے سامنے رکھ دتی اے، تاکہ تقسیم در تقسیم دے اس گندے دھندے نوں روکیا جا سکے۔ دوستوں؛ واضح رہے، کہ اسی کسی کلچر دے خلاف نہی، بلکہ ہک کلچر دے دوجے کلچر اتے حملے دے خلاف آں۔ ساڈے واسطے سندھی، بلوچی، کشمیری، گلگتی تے پشتون کلچر قابل احترام نیں، تے اسی امید کردے آں کہ دوجے وی پنجابی کلچر نو وی انج ای احترام دینڑ گے۔

آؤ ہونڑ حقائق دی روشی وچ ویکھدیاں کہ ملتان، بہاولپور تے ڈی جی خان دے لوکاں دی اصل زبان ہے کیڑی۔ اس سوال دے جواب واسطے سانوں تاریخ اچ بہوں پچھے جاونڑ دی لوڑ نہی۔ اس دا جواب سانوں بہاولپور دے 1904 دے گزٹیر یا  زبان بارے رپورٹ وچوں بڑی آسانی نال لبھ سکدا اے۔ اس رپورٹ دے مطابق ملتان، بہاولپور تے ڈی جی خان دے لوک پنجابی زبان دے دو لہجے بولیندے ہن، ہک لہجے نوں مُلتانی یا مغربی پنجابی آکھیا جاندا اے تے دوجے لہجے نو جٹکی پنجابی۔ اس رپورٹ تو صاف ظاہر ہے کہ ملتان، بہاولپور تے ڈی جی خان دے لوکاں دی اصل زبان پنجابی اے۔ ساڈے اس دعوے دا ہک ہور ثبوت 1961 دی مردم شماری اے۔ اس مردم شماری دے مطابق ملتان دے 90٪، ڈی جی خان دے 94٪  تے  بہاولپور دے 95٪ غیور لوکاں اپنی زبان تے پہچان نوں پنجابی ای دسیا تے لکھیا۔

ایناں تمام واضع حقائق تے ثبوتاں دے ہونڑ دے باوجود وی، ہو سکدا ہے کہ کج دوست اے اعتراض کرن، کہ کیونکہ 1961 دی مردم شماری وچ "سرائیکی" دا خانہ موجود کوئی نائی، اس واسطے ملتان، بہاولپور تے ڈی جی خان دے لوکاں مجبوری وچ اپنی زبان تے پہچان نوں پنجابی دسیا تے لکھیا۔ ساڈے ایناں دوستاں دے اس اعتراض دا جواب ہک نکی جیئ مثال نال بڑی آسانی نال دیتا جا سکدا اے۔

 فرض کریں، ہک پنجابی اپݨی زبان بارے مردم شماری دا فارم پُر کرنا ہے۔ اس فارم تے اپݨی زبان دا انتخاب کرن واسطے 4 خانیاں وچوں کسی ہک نوں منتخب کرنا ہے۔ ایناں 4 خانیاں وچوں، پہلے  خانے وچ لکھیا ہے "سندھی"، دوجے خانے وچ لکھیا ہے "بلوچی"، تیجے خانے وچ لکھیا ہے "پشتو" تے چوتھے خانے وچ لکھیا ہے "کوئی ہور زبان"۔ جی یقیناً اے پنجابی چوتھے خانے دا ای انتخاب کریسی، کیونکہ ایناں 4 خانیاں وچ اس دی "پنجابی" زبان  موجود نہی ہے۔

اسی طرح 1961 دی مردم شماری دے فارم وچ "کوئی ہور زبان

"(Others)

دا آپشن موجود ہائی. جے ملتان، بہاولپور تے ڈی  جی خان دے لوکاں دی اصل زبان "پنجابی" نائی تے فر او "کوئی ہور زبان" دا آپشن منتخب کردے یا فر سندھی، بلوچی، پشتو  وچوں کسی زبان دا۔ پر اوناں انج نہی کیتا۔

ملتان، بہاولپور تے ڈی جی خان دے غیور بزرگاں دا 1961  تے اس تو پہلے دی مردم شماریاں وچ "پنجابی" زبان دا انتخاب کرنا اس گل دا وضع ثبوت اے، کہ او لوک اپنے آپ نوں تے اپنی زبان نوں "پنجابی" ای آکھدے تے سمجھدے سن۔ ساڈا عقیدت بھرا سلام اے اوناں غیرتمند پنجابیاں نوں۔

باقی ہوݨ جے کوئی سچائی تے حقیقت تو منہ پھیر کے، کج سیاستداناں تے مفاد پرست ٹولے دی "تقسیم کرو تے حکومت کرو" پالیسی دا حصہ بنڑ کے پاکستان تے پنجاب دے لوکاں نوں ہور تقسیم در تقسیم کرنڑ دے عمل نو جاری رکھنا، تے اپݨے باپ دادا دی اصل شناخت "پنجابی" نوں تبدیل کرنا چاہندا اے تے اس دی مرضی. اسی پاکستان تے پنجاب دی فلاح و بہبود تے عوام وچکار اتفاق تے اتحاد دی خاطر اپنا فرض سمجھدے ہوۓ، حقائق دی روشنی وچ سچائی بیان کر دتی اے۔ امید اے، دوست احباب اس بارے کھلے دل نال سوچ وچار کرن گے۔

آو اسی سارے، اپݨے پیارے ملک پاکستان تے اپݨے سوہݨے صوبے پنجاب دی بہتری تے خوشحالی واسطے کم کریے، تے آپس وچ امن، بھائی چارے تے اتفاق نال رہیے. ایو اسلامی بھائی چارے دا سبق وی ہے۔ شکریہ

.

جیوے پنجابی قوم،

جیوے پنجاب،

وسے پیارا پاکستان 🇵🇰